Ik ben nog al gecharmeerd van oudere opstallen waar achter dichte deuren techniek aanwezig is. Natuurlijk ook een beetje nieuwsgierig of deze oude technieken ingehaald zijn door moderne apparatuur. Ook verwacht ik geen stoom aangedreven machines meer maar een sleepringanker motor uit 1920 met aanzet weerstanden is helemaal geweldig.
Zo staat op de Pabstendam in Wageningen, tegen over het havenkantoor, sinds 1927 een klein gemaal. Het is gebouwd om het polderwater van de Bovenste polder en het verontreinigde water uit de stadgracht te pompen. Ook bestond de mogelijkheid om ‘schoon Rijnwater’ weer terug te pompen naar de stadsgracht. De twee centrifugaal pompen werden elektrisch aangedreven en met een labyrint was het mogelijk om meerdere functie tegelijk te bedienen. Een paar weken geleden mocht ik, onder begeleiding, naar binnen en foto’s maken. Op het maaiveld niveau waren de motoren verdwenen en was er een kantoor gemaakt. Maar een metertje of vier lager was de pompruimte nog intact. En was erg bijzonder om, tussen de spinnenwebben, daar rond te mogen lopen. Het gemaal was dus ontmanteld en werkt nu alleen om het gracht- en polderwater op vrij verval te lozen in de Rijn.
Het water uit de polder en de stadsgracht werd aanvankelijk in de havenkom geloosd. Dit is niet bepaald prettig om het rioolwater in de haven te lozen. Dus werd besloten om deze uitlaat te verlengen naar de kop van de haven en daar in de Rijn te lozen. Dit plekje aan de Rijn kreeg snel de welluidende naam ‘het stront gat’. Intussen werd in 1926, 50 meter verder, en abattoir gebouwd onmiddellijk kwam bij mij de vraag op of hun afvalwater ook via dit gemaal verwerkt werd of gewoon de haven inliep. Om te begrijpen hoe het gemaal werkte zijn er een paar tekeningen gemaakt om de waterstromen zichtbaar te maken.
Uiterlijk is het gemaal niet echt bijzonder, het lijkt op fort waarvan de bovenste verdieping toch wel een mooie bouwstijl heeft. Dit is uiteindelijk de reden dat het in miniatuur gebouwd wordt en zal de machine kamer en de pomp kelder zichtbaar gemaakt worden. Het geheel zal in het dijklichaam geplaatst worden.